Rodzic alkoholik jest koszmarem nie jednego dziecka. Nadużywanie alkoholu przez opiekuna wiąże się nie tylko z traumatycznym dzieciństwem, ale również przekłada się na dorosłe życie. Szacuje się, że w Polsce 15% społeczeństwa cierpi na DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików). Według badań National Surveys on Drug Use and Health ponad 10% dzieci na świecie mieszka z rodzicem alkoholikiem.
Dorosłe Dzieci Alkoholików to osoby, które wychowywały się w rodzinie, w której występował problem alkoholowy. Osoby dotknięte tym syndromem z powodu wychowywania się w dysfunkcyjnym otoczeniu musiały “dorosnąć” szybciej niż ich rówieśnicy. DDA w dzieciństwie w mniejszym bądź większym stopniu musiały przejmować obowiązki jednego (lub obojga) z rodziców. Należy wspomnieć w tym miejscu, że najbliższe osoby z otoczenia alkoholika określa się mianem współuzależnionych. Takie jednostki są przyzwyczajone do nieustannego pomagania innym, zajmowania się wieloma rzeczami na raz, ciągłego napięcia, stresu oraz obawy o jutro. Niejednokrotnie również wikłają się w relacje z osobami, które tak jak rodzic alkoholik, potrzebują niejednokrotnie wsparcia w jakiejkolwiek postaci.
Aby przetrwać w rodzinie dysfunkcyjnej dzieci wykształcają w sobie cechy przystosowawcze. Dziecko dorastające w otoczeniu alkoholików kieruje się 3 podstawowymi zasadami:
“nie mów” – zasada jest związana z ukrywaniem sekretu o alkoholizmie któregoś z członków rodziny. Nie wiele DDA jest w stanie otwarcie mówić o tak poważnym problemie.
“nie czuj” – DDA w pewnym stopniu nauczyły się w dzieciństwie krycia prawdziwych uczuć.
“nie ufaj” – zasada wiąże się z brakiem poczucia bezpieczeństwa i zaufania w stosunku do siebie samego lub bliskich. DDA żyją często w przeświadczeniu, że mogą polegać wyłącznie na sobie.
U DDA najczęściej diagnozuje i obserwuje się:
stany lękowe,
depresję,
niski poziom umiejętności społecznych,
apatię,
neurotyczność,
niską samoocenę,
wysoki poziom stresu,
zespół stresu pourazowego.
Im więcej drugi niepijący rodzic wykazywał zainteresowania dzieckiem, tym u DDA rzadziej obserwuje się większa liczbę zachowań dysfunkcjonalnych.
DDA obierają jedną z poniższych strategii radzenia sobie z traumatyczną przeszłością:
STRATEGIA RODZINY ZASTĘPCZEJ – DDA wówczas żyje w przeświadczeniu, że każdą lukę, czy pustkę można “czymś” wypełnić. Taka osoba uważa, że rodziców można zastąpić innymi osobami. Najczęściej są to przyjaciele, współmałżonek, dzieci bądź teściowie.
STRATEGIA ZOSIA-SAMOSIA – DDA wówczas żyje w przekonaniu, że sama musi poradzić sobie ze wszystkimi przeciwnościami losu. Taka osoba nie pozwala sobie na chwile słabości i łzy. Istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że jeżeli nie była przykładowo w dzieciństwie przytulana, to powie po prostu, że nie lubi się przytulać. Ogólnie rzecz biorąc, ów strategia polega na negacji potrzeb.
STRATEGIA PROTEZY – DDA w pełni akceptuje wydarzenia z przeszłości i nikogo za nie wini. Jednak ma poczucie, że jest z nim coś nie tak, uważając, że rodzice go nie kochali.
STRATEGIA BÓLÓW FANTOMOWYCH – DDA wówczas myśli, że jego dzieciństwo było w pełni normalne. Jednak za powód wszystkich problemów w życiu uznaje siebie samego. Często takie osoby mają również problem z rozumieniem przekazów niewerbalnych.
STRATEGIA AFIRMACJI LĘKU – wówczas DDA interpretuje świat przez pryzmat swoich krzywd i niezaspokojonych potrzeb. Takie osoby oczekują bezwarunkowej akceptacji i wsparcia od osób trzecich. Statystycznie rzecz ujmując, taką strategię obierają najczęściej jedynacy i najmłodsze dzieci spośród rodzeństwa.
Czy ojciec alkoholik ma inny wpływ na potomstwo niż matka alkoholiczka?
Synowie ojców alkoholików są 4 razy bardziej narażeni na uzależnienie od alkoholu. Natomiast córki matek alkoholiczek są 3 razy bardziej narażone na zostanie alkoholiczką. Dzieje się tak dlatego, że dziewczynki częściej za autorytet obierają sobie matkę, a chłopcy ojca.
Z badań śledzących rozwój osobowości córek ojców alkoholików wynika, że postawy uczuciowe ojca w większy sposób wpływają na rozwój emocjonalny dziewczynek niż chłopców. U kobiet wychowujących się u boku ojca uzależnionego od alkoholu obserwuje się najczęściej postawy introwertyczne, brak poczucia bezpieczeństwa, niską samoocenę, brak uspołecznienia lub brak równowagi emocjonalnej.
Córki alkoholików najczęściej wchodzą w 2 rodzaje związków:
– krótkotrwałe związki – wynika to z braku umiejętności stworzenia stabilnej relacji. DDA bardzo boi się zdrady i skrzywdzenia, dlatego nierzadko unika zaangażowania.
– współuzależnienie; toksyczne związki – w takie relacje wchodzą DDA mający misję ratowania każdego. Najczęściej pojawia się u córek, których matka miała taki sam model związku. Córki alkoholików wierzą, że ich partner jest w stanie się zmienić.
DDA płci żeńskiej, które doświadczyły przemocy domowej często boją się relacji z mężczyznami. Jeżeli osoba nie doświadczyła żadnych pozytywnych uczuć ze strony ojca, to może wychodzić z założenia, że wszyscy mężczyźni są bezwartościowi.
Rzecz jasna, córka alkoholika jest w stanie stworzyć udany, zdrowy związek.
Synowie najczęściej idą w ślady ojców i sięgają po kieliszek albo żyją w abstynencji. Nie potrafią znaleźć złotego środka.
Według badań nie u wszystkich dzieci pochodzących z rodzin alkoholowych wykształca się syndrom DDA. Są jednostki odporniejsze na urazy psychiczne. Dzięki umiejętności wytyczania granic potrafią odizolować się od wszelkich problemów w dorosłym życiu. Na dysfunkcyjne zachowania osób z syndromem ma również wpływ wiek, w którym zaczęto zdawać sobie sprawę z obecności problemu związanego z alkoholizmem rodzica.
Od przeszłości nie można uciec, jednak można z nią stanąć twarzą w twarz i jej się nie bać. Dla DDA zbawienna może okazać się terapia. Wskazaniem do terapii są między innymi problemy emocjonalne utrudniające życie lub stojące na przeszkodzie do bycia w pełni szczęśliwym oraz problemy dotyczące relacji międzyludzkich.
Przydatne linki dla DDA →
Opracowała Karolina Koźlak
