Kolega Janek niecałe dwa tygodnie temu zajmował się sprawiedliwością podziemną wymierzaną przez polskie organizacje konspiracyjne w czasie II wojny światowej. Jednak konspiracyjny wymiar sprawiedliwości, jak i konspiracyjne sądy mają korzenie nie w czasie II wojny światowej, ale w okresie Powstania Styczniowego.
Kim byli Sztyletnicy? Jakie były ich najsłynniejsze akcje? Jak działali? Co ma wspólnego postać agenta 47, terroryzm przedednia I wojny światowej i owi sztyletnicy? Zapraszam do artykułu … drodzy rekruci…
Rok 1862r. Polska nie istnieje na żadnych mapach Europy. Egzystuje tylko potworek zwany Królestwem Polskim będącym pod kuratelą cara będącego jednocześnie Królem Polski ,, z łaski Boga i Narodu”. I tymże królem jest car Aleksander II, zasiadający od 7 lat na tronie ,,trzeciego Rzymu”. Gdy przybył on do Warszawy na koronacje wypowiedział znamienne słowa: ,, Żadnych marzeń panowie. Żadnych marzeń”. To skłoniło polskie społeczeństwo do działania. Powstawały liczne organizacje konspiracyjne, a sygnał, że car nie pozwoli na polską samowolkę wysłano podczas pogrzebu wdowy po gen. Józefie Sowińskim, legendarnym obrońcy Woli z 1831r. Pogrzeb zamienił się w wielką manifestacje patriotyczną, a od kul i nahajek Kozaków Dońskich zginęło 5 osób, a kilkaset było rannych. Jednak car na chwile także spuścił z tonu mianując w tymże 1862r. na namiestnika ,,Kongresówki” ze strony polskiej hrabiego Aleksandra Wielopolskiego. W oczach Polaków był on zdrajcą. Jednak wtedy polskie społeczeństwo się podzieliło- na ,,białych”- zwolenników dogadania się z carem i na ,,czerwonych” – zwolenników powstania. Data założenia organizacji znanej jako sztyletnicy nie jest znana. Za to znany jest pierwszy atak- próba zamachu na namiestnika carskiego Aleksandra Nikołajewicza von Luders z 27 czerwca 1862r. Zamachowcem był członek tego stowarzyszenia Andriej Potebnia, stracony niecałe 2 miesiące później na stokach Cytadeli Warszawskiej.
Znany także jest założyciel- Ignacy Chmieleński. Od 1862r. działacz stronnictwa politycznego optującego za powstaniem (,,czerwoni”). To właśnie jemu powierzono założenie organizacji, która za pomocą terroru zmusi Rosjan do negocjacji z Polakami odnośnie autonomii, a w przyszłości niepodległości. Chcieli im zrobić drugą rewolucje francuską za rządów Jakobinów (1793-94). Sztyletnicy byli podlegli dowódcom terenowym, a od czasu wybuchu powstania styczniowego Zarządowi V Żandarmerii Narodowej, przemianowanej na Policje Narodową. Mieli jedno zadanie- utrzymywać porządek i wprowadzać terror na zajętych przez powstańców terenach. Sztyletnicy nigdy nie realizowali dwa razy tego samego planu. A jak ktoś zostanie schwytany to prędzej ten człowiek popełnił samobójstwo aniżeli sypnął. Przebierali się za swojego przeciwnika i wnikali także w jego szeregi. Likwidowali także kapusiów, konfidentów i zdrajców Ojczyzny. Skąd wiedzieli kogo mają załatwić. Policja Narodowa miała także swój pion wywiadowczy. Zbierali dowody na tą osobe i jeżeli były niepodważalne przesłanki za tym ,że ten człowiek jest winny zdrady to wyrok wydawała specjalnie powołana do tego rada, która niczym Wojskowe Sądy Specjalne z okresu II wojny światowej wymierzała sprawiedliwość. Surową, ale w warunkach powstańczych jedyną możliwą. Za zdradę, kolaboracje i współprace z zaborcą wyrok był jeden-kara śmierci. Można powiedzieć, że mogłabyć to śmierć na 1000 sposobów. Bowiem ofiara mogła zginąć od broni palnej, białej czy nawet kombinowanej-czyli połączenia broni białej z bronią palną. Był także przypadek, że oddział sztyletników spalił do gołej ziemi wieś. Powód był błahy- przywitali kwaterujących kilka dni wcześniej Rosjan z radością oraz chlebem i solą. Może to wydawać się z dzisiejszego punktu widzenia błahy powód, ale wtedy był to symbol zdrady narodowej. Dlaczego wspomniałem o postaci zabójcy na zlecenie z wytatuowanym kodem kreskowym na potylicy? Otóż metody sztyletników były podobne do metod stosowanych przez morderców na zlecenie czy chłopców od mokrej roboty. Ponadto metody terrorystyczne sztyletników wyznaczyły standard dla innych grup terrorystycznych, aż do wybuchu I wojny światowej.
Najsłynniejsze akcje sztyletników (poza zamachem na Aleksandra Nikołajewicza von Luders)
1. Zamach na Wielkiego Księcia Konstantego Mikołajewicza – zamachowiec Ludwik Jaroszyński, zamach nieudany ( księcia uratowała ciężarna małzonka); zamachowiec stracony na stokach Cytadeli Warszawskiej
2. 7 i 15 sierpnia 1862r.- dwa nieudane zamachy na Aleksandra Wielopolskiego. Zamachy nieudane ( 7 sierpnia- Ludwik Ryll, 15 sierpnia- Jan Rzońca)
3. 8 listopada 1862r.- likwidacja szefa carskiej policji Pawła Felknera , zamach udany, na dowód dowódca oddziału likwidacyjnego wziął ucho ofiary.
4. 2 maja 1863r.- zamach na Józefa Aleksandra Miniszewskiego.
5. 19 września 1863 r.- zamach na Fiodora Berga. Zamach nieudany.
Ciekawostka- były członek Sztyletników Ignacy Hryniewiecki dokonał udanego zamachu na życie cara Aleksandra II w 1885 r. Ciekawe jest też to , że była to 8 próba zamachu na tego cara.
